Sanneke Brouwers werkt al 14 jaar als legeraalmoezenier bij defensie. Legeraalmoezenier is niet voor iedereen een bekend beroep. Ik had er wel eens van gehoord, maar wat het nu precies inhoudt moest ik toch echt even opzoeken op internet. Daar vond ik de volgende omschrijving: ’Het beroep legeraalmoezenier is een variant van het beroep geestelijk verzorger krijgsmacht en is onderdeel van de beroepsfamilie theologen’.
Tekst: Marjon Spoorenberg, foto's: eigen foto
Omdat ik toch wel benieuwd ben waarom iemand voor dit beroep kiest, nam ik contact op met Sanneke. Sanneke is opgegroeid in Groenewoud en woont daar nog steeds. We ontmoeten elkaar bij haar thuis waar zij haar verhaal vertelt.
Gelovig maar niet militair
Sanneke heeft het geloof van huis uit meegekregen, ”Maar wel laagdrempelig” zegt ze erover. ”We gingen naar de katholieke kerk in de buurt. Het mystieke en het spirituele van de kerkdienst sprak me als kind al aan en ook bewaar ik mooie herinneringen aan het kinderkoor. Na de middelbare school hoefde ik dan ook niet lang na te denken over wat ik wilde gaan studeren. Het werd theologie, eerst in Nijmegen en daarna in Tilburg. Tijdens mijn studie wist ik al vrij snel dat ik pastoraal werk wilde gaan doen. Bij toeval, via een studiegenoot, ben ik bij defensie terecht gekomen. Ik had helemaal niets met de militaire cultuur, ook mijn ouders niet. Mijn vader is niet eens in dienst geweest.”
Nederlands Veteraneninstituut
Sanneke werkt bij het Nederlands Veteraneninstituut in Doorn. Haar werkzaamheden bestaan uit huisbezoeken aan veteranen, bezoeken van ontmoetingsplekken voor veteranen en het bijwonen van herdenkingen zoals de Market Garden Herdenking en de Indië Herdenking. Daarnaast werkt ze aan een promotieonderzoek naar de gewetensnood van militairen, aan de universiteit van Tilburg. Ook is ze mee geweest met een missie naar Turkije en Jordanië. ”Het zou zo maar kunnen dat ik weer een keer uitgezonden word, dat weet je maar nooit.”
Huisbezoeken
"De huisbezoeken zijn vaak heel intensief”, zegt Sanneke. ”De militairen zijn teruggekomen van een missie en zitten met allerlei vragen. Ze hebben vaak trauma’s opgelopen of zijn gewond geraakt en moeten hun leven weer op de rails krijgen. Ze zijn lang van huis geweest en moeten hun draai weer vinden in het gezinsleven. Ook de gezinsleden moeten er weer aan wennen dat hun zoon, dochter of partner weer thuis woont. De ene missie is de andere niet. Soms hebben militairen op een missie niet zoveel te doen gehad zoals in Turkije, maar het kan er op een missie ook heel heftig aan toegaan, zoals in Afghanistan. Veel militairen kwamen daar ontgoocheld van terug. De missie werd door de politiek voorgesteld als een vredesmissie, terwijl de kogels de militairen om de oren vlogen. Ik heb dan een luisterend oor. Militairen vertrouwen mij ook heel veel toe omdat ik een ambtsgeheim heb. Dat praat gemakkelijker. Het katholicisme is mijn referentiekader, maar de militairen die ik bezoek zijn niet altijd katholiek, soms hebben ze een ander geloof en soms geloven ze helemaal niets. Opvallend is wel dat ze allemaal zoekende zijn. Ze zijn op zoek naar een houvast. Dat houvast hoeft dan niet de kerk als instituut te zijn.”
Oud-Indiëgangers
Naast de jonge veteranen (militairen die teruggekomen zijn van een recente missie) bezoekt Sanneke ook oud-Indiëgangers. Dit zijn militairen die gevochten hebben in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Zij hebben daar gruwelijkheden meegemaakt, maar bij terugkomst in Nederland werd dit doodgezwegen. Vaak wilden ze er zelf ook niet over praten, maar bij tijd en wijle brak het hen op en dan reageerden ze dit af op hun gezinsleden, lees de boeken van Adriaan van Dis er maar eens op na. Bij deze huisbezoeken schuiven dan ook vaak een echtgenote of kinderen aan. Gelukkig komt hier nu meer erkenning voor.
Militaire missies
"Als militairen op missie gaan ben ik ook heel nauw betrokken bij de voorbereiding”, vervolgt Sanneke haar verhaal. ”Militairen zijn vaak lang van huis en ook al hebben ze er zelf voor gekozen, het blijft spannend, ook voor het thuisfront. Als geestelijk verzorger tijdens een missie ben je ook vooral een luisterend oor. Militairen zitten vaak lang, dicht op elkaar. Naast kameraadschap kan dit ook tot wrijvingen leiden. De ene persoon ligt je nu eenmaal meer dan de andere. Sommigen hebben ook heimwee. Opvallend is toch wel dat ondanks de onderlinge strubbelingen de saamhorigheid heel groot is. Je moet het samen met de groep doen en elkaar ook ter verantwoording durven roepen. Want als de een zijn rugzak is vergeten kan dit de dood voor de ander betekenen. Tijdens de militaire missies organiseer ik ook vaak bezinningsdiensten. Het zijn een soort kerkdiensten waar iedereen welkom is. Ik snijd dan ook algemene thema’s aan en verduidelijk dit dan vaak met een voorbeeld uit de bijbel. Bij Maria die huilt om haar verloren zoon kan elke militair zich wel wat voorstellen.”
Defensie een mannenbolwerk
Bij defensie werken meer mannen dan vrouwen. Het is er ook hiërarchisch ingesteld. Toch heeft Sanneke het er goed naar haar zin. "Er worden natuurlijk wel eens seksistische opmerkingen gemaakt, maar van misstanden zoals die de laatste tijd naar voren komen in de maatschappij heb ik nooit iets gemerkt. Het heeft vaak te maken met een machtsstructuur.” Sanneke schudt het allemaal van zich af. Zij gaat onverstoorbaar haar eigen weg.