Twee jaar geleden verscheen een artikel in De Wijkkrant onder de titel 'Vinex in de negentiende eeuw'. Het artikel ging over het onderzoek van kunsthistorica Ineke Pey, over nieuwe stadswijken in Nijmegen, Utrecht en Groningen in de late negentiende eeuw.
Door Sarah Albers
Ondertussen heeft Ineke Pey haar onderzoek afgerond en haar bevindingen gepubliceerd in het boek 'Bouwen voor gezeten burgers. Herenhuizen en villas in de nieuwe stadswijken van Utrecht, Groningen en Nijmegen (1874-1901).' Mocht u zich regelmatig staan te vergapen aan de prachtige herenhuizen hier in Nijmegen-Oost dan is dit boek zeker een aanrader.
Pey doet haarfijn uit de doeken hoe deze panden, na het slechten van de vestingmuren vanaf 1874, uit de grond worden gestampt. Daarmee werden de eerste contouren van onze wijk bepaald. De Canisius- en de Oranjesingel en de Groesbeekseweg werden brede statige straten waar voornamelijk luxueuze villa's en herenhuizen voor gegoede burgers stonden. De stijl waarin deze panden werden gebouwd greep veelal (zij het indirect) terug op de zestiende en zeventiende eeuw, met trapgevels, witte speklagen en tufstenen en wordt daarom wel omschreven als renaissancistisch. Deze huizen zijn nog steeds beeldbepalers voor Nijmegen.
Ineke Pey heeft in haar boek een vergelijking gemaakt tussen de stadsuitleg in Nijmegen, Groningen en Utrecht. Het boek gaat in op zowel kunsthistorische als sociaal-economische aspecten. Nijmegen onderscheidt zich volgens Ineke Pey van de andere steden doordat de negentiende eeuwse bebouwing veel 'rijker' is. In Nijmegen werd veelvuldig gewerkt met torentjes, erkertjes en andere tierelantijnen. Het begin van de Groesbeekseweg is wat dat betreft echt prachtig; veel mooier dan bijvoorbeeld de St. Annastraat, aldus Ineke. Wel is ze van mening dat men in Nijmegen en in de andere twee onderzochte steden voor wat betreft de bouwstijl erg lang is doorgegaan op de ingeslagen weg. Terwijl in Amsterdam Berlage heel vernieuwend bezig was, was in bijvoorbeeld Nijmegen de neo-renaissance nog volop in de mode.
Ineke Pey verrichte haar onderzoek in dienst van de sectie Bouwkunst van de Vakgroep kunstgeschiedenis van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Nu ze het onderzoek heeft voltooid en het boek is verschenen gaat ze verder met haar volgende boek over negentiende- eeuwse schilderspigmenten.
Bouwen voor gezeten burgers. Herenhuizen en villas in de nieuwe stadswijken van Utrecht, Groningen en Nijmegen (1874-1901), Ineke Pey, 400 paginas, 250 zwart-witfotos, ISBN 90 400 9021 1, € 39,50)