Dit verhaal gaat over een unieke woonsituatie. Jan van der Zant werd geboren in het jaar van de bevrijding, in het huis waar hij nu nog steeds woont aan de Koolemans Beynenstraat.
Zijn oudere broer ging trouwen in de jaren 70 en kocht een huis in Overasselt. Zijn vader overleed in 1982 en zijn moeder in 1986 - waardoor Jan alweer bijna veertig jaar alleen is in dit huis. “Ik mis mijn moeder nog elke dag”, zegt Jan. Hij heeft grote veranderingen in zijn huis meegemaakt. “We hadden een kolenkachel hier onder de schouw, waarmee alleen de huiskamer verwarmd werd. De slaapkamers waren in de winter niet verwarmd. De douche kwam pas in de jaren 60. Als kind werd ik door mijn moeder gewassen met een washandje in een zinken teil. In de jaren 50 waren er ook geen wasmachine, afwasmachine, televisie, dat moest allemaal nog komen. Radio was er wel. En we leefden hier met zijn vieren, waar ik nu het huis voor mezelf heb.”
Jan komt heel vriendelijk en voorkomend over, hij wil graag koffie voor mij maken, hoewel hij slecht ter been is. Hij heeft een gehoorapparaat en is een gretig verteller en die combinatie maakt het een uitdaging voor deze interviewer om er af en toe een vraag tussen te krijgen.
“Ik ben bang dat ik naar beneden sodemieter!”
Een steile trap leidt naar Jans bovenwoning en vanuit de eerste verdieping gaat een minder steile, maar wel geknikte trap naar de tweede verdieping. Daar zijn een douche, wasmachine en drie slaapkamers. “Ik slaap niet boven, hoewel daar een splinternieuw bed staat, maar ik lig hier op de bank. Omdat ik angst heb dat ik naar beneden sodemieter als ik in slaaptoestand ’s nachts beneden naar de wc moet. Of ik die trap vervelend vind? Ik ben altijd trappen gewend geweest, moet u weten. Vroeger liep ik in twee seconden omhoog, nu moet ik halverwege vaak pauzeren en heel rustig de trap af. Ik werd wel gepushed om een andere woning te accepteren. Zo heb ik vijftien jaar geleden een woning aangenomen in Pegasus, dat appartementencomplex op het eind van de Hengstdalseweg, bij het beeld van Pegasus en het tankstation. Dat zijn 55+-woningen. Ik heb getekend, kennissen hebben daar geschilderd, maar al snel kwam de twijfel. Mijn buurman van hier zei: “Jan, wat ben je dom, nou zit je 1,5 kilometer verder van de stad, je zat hier dicht bij de bushalte.” En ja, toen wilde ik weer terug. Ik heb er maar twee of drie weken gewoond, ik had het gevoel dat ik gepushed was. Dat vind ik moeilijk, want ik ben al onzeker van mezelf.”
“U moet mij niet onder druk zetten”
“Ik heb tegen woonwaarts gezegd: ‘U moet mij niet onder druk zetten, ík beslis of ik hier wegga.’ Mijn geschiedenis zit helemaal vast aan dit huis. Maar ik vind het wel moeilijk om te weigeren. Want stel, ik weiger, heeft dat gevolgen? Want je mag ook niet te vaak weigeren. Dan voel ik mij opgelaten. Ik heb dan het gevoel dat ik klem zit, niet kan ademen. Ik wil niet in Dukenburg wonen, niet in Neerbosch, niet in Hatert en zo zijn er nog wel een paar wijken. Ik wil gewoon hier, in Oost wonen. Ik hoef ook geen nieuwe ketel, geen betere voorzieningen in huis, dat komt wel voor de volgende bewoner. Ik kon ook centrale verwarming krijgen, dat wilde ik niet, dat gebreek overal in mijn huis om de radiatoren aan te leggen. Laat mij maar rustig, anders heb ik zo weer een hartinfarct.
Ja, ik heb een hartinfarct gehad, ik heb diabetes, ik ben slechthorend en heb nog allerlei andere kwalen.” (KG: Zie de indrukwekkende medicijnenverzameling voor hem op tafel.)
“Ik ben niet van staal en ook niet van steen”
De afgelopen week ben ik hard gevallen en heb daarbij mijn neus gebroken. Dat gebeurde op de stoep van de Fransestraat. Die neus is weer aardig rechtgezet, met heel veel pijn. En gisteren ben ik voor de tweede keer gevallen, vlakbij mijn huis, met de ambulance vervoerd voor onderzoek in het CWZ. Nee, ik ben niet van staal en ook niet van steen. Door die gebroken neus word ik angstiger en onzeker. Mijn evenwicht is ook verslechterd. Ik ben blij dat ik nu een stok heb voor de steun, Kor. Ik rij nog wel steeds auto, vooral binnen Nijmegen en dat gaat goed, maar ik moet weer gekeurd worden. Dat geeft spanning Ik wil nog wel tot mijn 85e, wel tot 90e blijven rijden als het mij gegeven is”, zegt Jan met overslaande stem. “Kijk, jij bent misschien wel drie keer verhuisd in je leven, maar ik weet dat niet, dat hele verhuisgedoe, dat ken ik niet, dat geeft mij stress!” Ik zie tranen in zijn ooghoeken opwellen; hij balt zijn vuisten, zijn stem trilt: “Ze moeten proberen in mijn schoenen te staan, niet in hun eigen!”
Jan doet verbazingwekkend veel vrijwilligerswerk: hij is bijvoorbeeld wijkambassadeur voor de PvdA, hij werkt voor de FNV, Music Meeting, Woodstock in Zyfflich, Gebroeders van Lymborchfestival, Orientalis, Open Monumentendag; hij was 37 jaar actief bij Orion en de KNVB als scout en rapporteur scheidsrechter en hij staat jaarlijks op de hoek Heyendaalseweg-Archipelstraat ‘s-morgens vroeg de wandelaars te begroeten. En de meeste van deze dingen doet hij nog steeds!
