Voor de verkiezing van het meest iconische gebouw van Oost op onze website nijmegen-oost.nl en in de Wijkkrant van afgelopen januari werden door jullie 82 stemmen uitgebracht.
Tekst: Kor Goutbeek, foto: Gerard Verschooten
De winnaar is zonneklaar het Canisius met 28 stemmen voor en 2 tegen.
Runner-up is Museum Kam met 6 stemmen voor, 0 tegen.
Stijf onderaan eindigde Estel met 0 stemmen voor en 10 stemmen tegen.
Hier het complete overzicht:
Gebouw Voor Tegen Totaal
1 Canisius 28 2 26
2 Christus Koningtoren 9 2 7
3 Museum Kam 6 0 6
4 Badhuis 5 1 4
5 Sterreschans 4 1 3
6 Karel de Grote College 3 3 0
7 Prins Hendrikkazerne 3 3 0
8 Maria Geboortekerk 2 2 0
9 Opusgebouw 0 1 -1
10 Estel 0 10 -10
Totaal aantal stemmen 60 24 84
Over de winnaar, het Canisius:
De Bouw
De architect Nicolaas Molenaar liet in 1899/1900 het grote gebouw aan de Berg en Dalseweg 81 verrijzen. Hij gaf het een monumentale voorgevel en drie hoge spitse daken in de stijl van de neorenaissance. De imposante voorgevel is 77 meter breed en 32 meter hoog, het gebouw telt 7000 vierkante meter vloeroppervlak bij een inhoud van 40.000 kubieke meter. Het gebouw heeft de status van rijksmonument sinds 1985.
De architect
Nicolaas Molenaar uit Sneek is een van de beste leerlingen van de befaamde Pierre Cuypers (van het Rijksmuseum en het CS te Amsterdam). Hij is katholiek, net als Cuypers, en bouwt 70 kerken door heel Nederland, de meeste in de stijl van de neo-gothiek, waarvan maar liefst vier voor de jezuïeten. De Molenstraatskerk (formele naam: Petrus Canisiuskerk) is ook van hem. Zijn zoon Nicolaas Molenaar jr. neemt zijn bureau in Den Haag over en bouwt ook tientallen kerken. Hij verhuist uiteindelijk naar Groesbeek.
De naamgever
Peter Kanis werd in 1521 geboren als zoon van de Nijmeegse burgemeester. (De naam Petrus Canisius is de gelatiniseerde versie die hij later in zijn kerkelijke carrire kreeg) Hij volgde de Latijnse school bij de Stevenskerk en studeerde daarna filosofie en religie in Keulen. In 1543 trad hij als eerste Nederlander toe bij de jezuïeten. Hij keerde zich scherp tegen de reformatie. Zijn bestseller is de Summa Doctrinae Christianae van 1555 in vraag-antwoordvorm, om het gebrek aan geloofskennis bij katholieken te bestrijden. Die catechismus beleefde meer dan duizend herdrukken in 26 talen. In 1925 werd hij heilig verklaard. De schoenen van Petrus Canisius liggen in de Molenstraatskerk, de kerk die zijn naam draagt.
De jezuïeten
De jezuïeten vormen een katholieke religieuze orde die in 1534 in Parijs werd opgericht. Door Ignastius van Loyola, een gewonde Spaanse officier die tegen de moslims had gevochten. Hij zag zijn volgelingen als ‘soldaten van God’. De jezuïeten vormen nu nog de grootste mannelijke katholieke orde met ongeveer 17.000 leden. Zij leggen geloften af van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid en werken op het raakvlak van geloof, wetenschap en gerechtigheid. Een pater jezuïet zet achter zijn naam meestal SJ van Societatis Jesu. De jezuïetenorde wordt geleid door een generaal-overste.
Het misbruik
Op het Canisius College in Nijmegen werden tientallen jongens door meerdere paters misbruikt. Journalist Joep Dohmen van het Nrc legde een verband tussen de zelfmoord van twee leerlingen en seksueel misbruik op deze school. In 1967 al werd een Nijmeegse pater door de rechtbank veroordeeld tot negen maanden celstraf. Hij was als prefect belast met de orde en tucht op de school. Op verzoek van de Orde der Jezuïeten gaven politie en justitie destijds geen ruchtbaarheid aan deze ontuchtzaak. Daarnaast werden ‘probleempaters’ stilletjes overgeplaatst.
De bibliotheek
Het paradepaardje van het Canisius is de bibliotheek. Geen wonder: voor de jezuïeten stond kennisvergaring centraal. De ruimte is Harry Potter-achtig, vijf verdiepingen hoog met een centrale open ruimte en grenenhouten gallerijen en trappen. In 1981 werden de meeste boeken uit de indrukwekkende collectie overgedragen aan de universiteit. Daarna heeft men overal boeken vandaan geplukt om het een beetje op te vullen.
De prominenten
Enkele bekende Canisianen:
1941-1948: Fons van der Stee, minster van financiën, voorzitter KVP
1943-1950: Hans van Mierlo, oprichter D66, minister BZ
1948-1954: Jan van Hooff, etholoog, mentor Frans de Waal
1948-1954: Wam de Moor, dichter, literatuurcriticus
1950-1956: Ruud Lubbers, langstzittend premier van Nederland, CDA
1965-1972: Thomas Verbogt, schrijver
1966-1972: Generaal Van Uhm, opperbevelhebber NL-strijdkrachten
De sport
Het Caniusus werd gesticht door Duitse jezuïeten, maar qua sfeer deed het aan een Britse kostschool denken: alleen jongens, ijzeren discipline, diepgravende studie, veel clubs en vooral: veel teamsport: hockey, voetbal en cricket. Omdat dit een belangrijke bijdrage leverde aan persoonlijke en sociale karaktervorming, vond men. In 1914 werd Union opgericht op het Canisius, een.vereniging die nog steeds bestaat en nu zijn velden aan de Rijksweg naar Malden heeft. Union Hockey is met 1200 leden zelfs een van de grootste van Nederland. Er is ook nog een Union Tennis vereniging op hetzelfde terrein - de Kluis - als de hockey- en voetbalvereniging. Alle met wortels op het Canisius.
Het einde
In 1968, met de komst van de Mammoetwet, werden internaten en gescheiden scholen voor jongens en meisjes opgeheven. In 1973 fuseerde de school met de meisjesschool Mater Dei, dat in het gebouw zat waar het Canisius nu is gevestigd. In 1982 vertrekken de laatste klassen van ‘beneden’ naar ‘boven’.
De sloop
In 1977 sprak de gemeenteraad zich uit voor behoud van het gebouw, maar een jaar later koos B&W voor sloop. Daarop ontstond in de buurt Initiatiefgroep Behoud Canisiuscomplex: 95% van de buurtbewoners bleek voor behoud en bestemming tot rijksmonument. Een jaar later stemde de gemeenteraad in met behoud van het hoofdgebouw. In 1985 krijgt de voorbouw van het gebouw de bestemming Rijksmonument. Tussen 1987 en 1991 wordt het achterste deel met de kapel en de mensa - de grootste zaal - ondanks protest afgebroken. De voorbouw die nu rest, beslaat minder dan de helft van de totale oppervlakte van het oorspronkelijke Canisius.
De eigenaar
De huidige eigenaar - sinds 2019 - is Vevag Vastgoedbeheer, die actief is in het beheren van kantoor-, studenten- en winkelpanden in heel Nederland met het accent op de Brabantse steden en de regio Nijmegen. Hun kantoor staat in Tilburg.
De toekomst
De directeur van de huidige eigenaar Vevag, Klaas Kroot, schrijft: "Onze planvorming is gereed en gedeeld met de gemeente, nog te vroeg om iets te melden in openbaar. Wel is zo het de eerste commerciële huurders hun intrek hebben genomen: Simplyme, voor schoonheidsbehandelingen en Coef, mannenkleding. In de tussentijd zijn er veel partijen die gebruik maken van het pand. Denk aan trouwrapportages, danseressen met opnames in bibiotheek, mode ontwerpers, zelfs rappers voor opnames van videoclips."
