In het hart van onze wijk ligt de monumentale Begraafplaats Daalseweg. Sfeervol, romantisch en mystiek, vooral in de ochtendnevel. Hier word je teruggeworpen in de tijd en wandel je door een stuk Nijmeegse geschiedenis, waarbij elk graf z’n eigen verhaal vertelt. Sinds de inwijding in 1885 zijn hier maar liefst 30.000 mensen begraven of bijgezet. Daar kun je een boek over schrijven! En dat is precies wat wijkbewoner Wim Desserjer (75) heeft gedaan. Ons gesprek vindt plaats in zijn huis, dat grenst aan de begraafplaats.
Vanwaar een boek over de Begraafplaats Daalseweg?
‘Dat moest er gewoon van komen. Ik heb een brede cultuurhistorische interesse, al sinds mijn studie cultuur- en godsdienstpsychologie. Zo kwam ik terecht bij de Stichting In Paradisum, die zich inzet voor behoud van deze bijzondere begraafplaats. Ik kreeg toen een rondleiding van Peter van Schaijk (van In Paradisum) die enthousiast vertelde over neogotische grafmonumenten en kleurrijke figuren die hier begraven liggen. Zoals over ‘zigeunerkoning’ Karel Franzen die razend populair was in de Benedenstad en die hier in 1943 onder grote belangstelling is begraven, maar wiens vrouw is vermoord in Auschwitz. Na die rondleiding wist ik: hier moet ik iets mee. Al gauw verzamelde ik verhalen en publiceerde die in het bulletin van In Paradisum. Tja, en dan woon ik ook nog eens pal naast de begraafplaats. Dus toen corona kwam, en daarmee zeeën van tijd, begon ik aan het boek.’
Waarop ligt de focus, op de graven of op de mensen?
‘Op beide. Ik beschrijf de geschiedenis en voer de lezer langs prachtige graven. Hoe is die begraafplaats hier gekomen? Wat valt er te zeggen over de kunsthistorische stijl? Maar ook: wie liggen er? In chronologische volgorde beschrijf ik de levens van tientallen Nijmegenaren. Daarbij komen mensen uit elk tijdvak aan bod. Ook zocht ik een balans tussen jong en oud, tussen bekende en minder bekende Nijmegenaren. Maar bekend of niet, ieder krijgt maximaal één bladzijde. In de dood zijn we allen gelijk, nietwaar?’.
Uiteraard was ik nieuwsgierig naar wie er in het boek aan de orde komen. Wim toont me de lijst met namen. Uit de vroege periode is dat bijvoorbeeld Emile Selbach (‘de dikste cafébaas van Europa’). Verder komen aan bod de architecten Oscar en Henri Leeuw, zeepfabrikant Pierre Dobbelmann, fotograaf Kees Ivens en verzetsstrijder Jan van Hoof, wiens resten later zijn herbegraven op begraafplaats Vredehof. Uit de recente tijd komen we de kunstenaars Ted Felen en Eugène Lücker tegen, evenals VPRO-journalist Gerard Legebeke, theaterdirecteur Anne Marie Kalkman (Schouwburg en Vereeniging), cafébaas Piet Puijn van het bekende café ’t Haantje en de vermoorde activist Louis Sévèke.
Ook is er aandacht voor de oorlogsslachtoffers. Op de ‘Daalseweg’ liggen ruim driehonderd van de bijna achthonderd slachtoffers van het bombardement van 22 februari 1944. Desserjer heeft gekozen voor het grafmonument van de 32 kinderen en zusters die omkwamen in de door een bom getroffen kleuterschool.
Desserjer haalde veel gegevens uit archieven, waaronder dat van de St. Begraafplaatsen Nijmegen, beheerder van de ‘Daalseweg’. Toch was informatie verzamelen niet makkelijk. Daarom plaatste hij oproepen in plaatselijke krantjes en hing hij bordjes aan het hek van de Begraafplaats. Die uitnodigingen om mee te werken aan het boek leverde meer dan dertig interessante reacties met boeiende verhalen op.
Daarnaast behandelt het boek de (soms roerige) geschiedenis van de begraafplaats zelf. Zo werd er in de buurt van de begraafplaats hevig gevochten in de bevrijdingsdagen van september ’44. Op de begraafplaats hadden de Amerikanen afweergeschut opgesteld dat door de Duitsers werd beschoten. In enkele monumenten zijn nog kogelinslagen zichtbaar. En in de jaren zeventig en tachtig werd de begraafplaats bedreigd in zijn voortbestaan door plannen van projectontwikkelaars om er huizen te bouwen. Mede door verzet van nabestaanden, bewoners en een actiegroep werd dat ternauwernood voorkomen.
Met dit boek over de Begraafplaats Daalseweg (titel staat nog niet vast) levert Wim Desserjer een wezenlijke bijdrage aan de geschiedschrijving van Nijmegen-Oost. Het boek verschijnt naar verwachting in mei.
Bestellen
U kunt het boek bestellen door 35 euro over te maken op rekeningnummer NL86 ABNA 0475 4243 36 t.n.v. Stichting In Paradisum o.v.v. ‘Vrienden van Daalseweg’ en uw (email-)adres. U ontvangt dan een persoonlijke uitnodiging voor de boekpresentatie.