"Het verhaal mag niet sterven"
Podcast over gelegenheidsbombardement op Nijmegen
Als geboren en getogen Nijmeegse hoorde theatermaker Annigje de Winter van haar familie de verhalen over het bombardement op Nijmegen, maar details ontbraken. Samen met filmmaker Sonja Willems en muzikant Thijs Jacobs maakte ze een podcast over deze ramp.
Tekst: Karin Veldkamp, foto: Sonja Willems
"Mijn oma was 29 jaar toen Nijmegen werd gebombardeerd. Ik vond het altijd heel interessant om naar haar verhaal te luisteren, maar had de details niet onthouden. Bij navraag in mijn familie bleek dat niemand er veel van afwist omdat er 'gewoon' niet over gepraat werd. In coronatijd konden we niet werken, daardoor kwamen we op het idee een podcast te maken om in een andere vorm toch verhalen te vertellen. Samen met Sonja ben ik op zoek gegaan naar ooggetuigen voor ons verhaal."
"Via Bart Jansen, die een boek schreef over de slachtoffers van het bombardement, zijn we in contact gekomen met vier ooggetuigen en dat was heel bijzonder. Sommigen waren in het begin wat afhoudend, maar begonnen makkelijker te praten toen ze ons wat beter leerden kennen. Het kostte ze veel energie om alles weer op te halen, want een dergelijke ervaring blijft altijd een trauma. Toch had ik wel de indruk dat ze veel verwerkt hebben en het verleden ervaren als onderdeel van zichzelf, wie ze zijn,”
Onjuiste verklaring over vergissingsbombardement
Het bombardement kostte bijna achthonderd slachtoffers en is daarmee de grootste humanitaire ramp van Nederland vertelt Annigje. “Toch is dat nauwelijks bekend. De focus lag op het bombardement in Rotterdam en bovendien was het een 'vergissingsbombardement', waar het Westen liever niet te veel aandacht aan besteedde. Tijdens het maken van de podcast kwamen we erachter dat het geen vergissing, maar een gelegenheidsbombardement was van vliegtuigen die door slecht weer geen doelen in Duitsland konden bombarderen."
Sneeuwstorm
De missie van de geallieerden was onderdeel van de Big Week en men was op weg naar Gotha in Duitsland, maar door een sneeuwstorm kreeg de missie een andere wending. Na de oorlog werd echter een onjuiste verklaring gegeven en de erkenning dat het om een gelegenheidsbombardement ging, liet lang op zich laten wachten, daardoor staat er op de monumenten dat het om een vergissingsbombardement gaat. Joost Roosendaal schreef er een boek over. Het werd zijn missie om de waarheid boven tafel te krijgen en ik zie het nu als onze missie om deze verder te verspreiden, want ik ben echt geraakt dat zo’n groot en indrukwekkend verhaal, dat niet eens zo lang geleden, hier heeft plaatsgevonden. Ik loop nu ook heel anders door de stad en dat geldt ook voor mijn kinderen, want zij hebben veel meegekregen van dit hele podcast-proces en kijken nu ook anders om zich heen.”
Emotie in je stem
Het maken van een podcast bleek een hele bevalling: “Alles was nieuw; de interviewtechnieken, geluidsopnamen, monteren, het inspreken van de voice-over... ach wat komt dat nauw. Er mag geen geluidje te horen zijn en als je de helft vandaag inspreekt en de volgende dag verder gaat, kan je stem heel anders klinken. Ik heb een keer een hele dag de voice-over ingesproken en toen bleek dat ik het geluid veel te zacht opgenomen had. Kon ik weer opnieuw beginnen!! We moesten echt alles leren. Sonja en ik zijn alle twee gewend om beeld te maken. Met een podcast moet je veel meer met emotie in je stem werken om de luisteraar mee te krijgen. Ook muziek en soundscape zijn belangrijk voor de sfeer van het verhaal. Thijs heeft dit heel mooi gedaan. Het was wel een toffe leerschool voor ons en het smaakt naar meer.”
Het verhaal mag niet sterven met de oudere generatie
Inmiddels ‘toeren’ Annigje en Sonja langs verzorgings- en buurthuizen waar ze met ouderen naar de podcast luisteren. “Dat is best pittig. Er komen nogal eens verhalen los daarna. Daarnaast maken we lespakketten voor scholieren, want het verhaal mag niet sterven met de oudere generatie.”
De postcast (drie keer een half uur) is te beluisteren via bombardementnijmegen.nl en verschillende podcast-apps. De podcast kwam tot stand met subsidie van het VFonds, het Prins Bernard Cultuur Fonds, gemeente Nijmegen en provincie Gelderland.