In de loop van volgende week komt Wijkkrant van Nijmegen-Oost van oktober in je bus! Hier alvast een voorproefje:
17-20 september 1944: de slag om Nijmegen
Door René Pennock. Foto: Oorlogsbeeld op de Hunnerberg
Er zijn de afgelopen maand veel herdenkingen geweest. Het is 75 jaar geleden dat een groot deel van Zuid-Nederland bevrijd werd. Voor steden als Maastricht, Den Bosch en Breda betekende dat feest en vrijheid. Voor Nijmegen was het het begin van een vijf maanden durende nachtmerrie.
Nijmegen frontstad
De Amerikanen kwamen uit Groesbeek en Grave om de stad en de bruggen te veroveren. Er werd huis-aan-huis gevochten. Om de Waalbrug te verdedigen brandden de Duitsers hele straten op de Hunnerberg plat, zodat de Amerikanen ze niet vanuit die huizen zouden kunnen beschieten en om zelf een vrij schootsveld te krijgen. De Batavierenweg en de Reinaldstraat werden helemaal platgebrand, de Barbarossastraat deels. De helft van de Jan van Goyenstraat, de Museum Kamstraat, de Pater Brugmanstraat, de Graadt van Roggenstraat en de van Rosendaelstraat (nu de Hugo de Grootstraat) gingen met inboedel en al in vlammen op. Sommige bewoners konden het vege lijf te redden door via de stuwwal richting de Ooij te vluchten. Anderen werden bij hun vlucht neergeschoten of kwamen, schuilend in hun kelders, om in de vlammenzee. De Hitlerjugend stak daarnaast uit wraak ook nog eens huizen in brand in andere straten in Oost, onder andere op de Heydenrijckstraat. Vanwege het blusverbod sloegen de branden over naar belendende percelen. In de Ten Hoetstraat, de Ten Hoetdwarsstraat, de Regentessestraat, de Doctor Claas Noorduynstraat en de Meester Franckenstraat werden veel panden getroffen bij de maandenlange beschietingen door de Duitsers vanaf de andere kant van de Waal.
De schade is nu nog duidelijk te zien: op bijna alle plekken waar nu nieuwbouw staat zijn toen huizen, villa's, winkels en bedrijven afgebrand of verwoest bij granaatinslagen.
Nijmegen een van de zwaarst getroffen steden van Nederland
Nijmegen werd bij de invasie al na 45 minuten als eerste Nederlandse stad door de Duitsers bezet. Vooral het laatste oorlogsjaar was desastreus. Jodendeportaties, het bombardement van het centrum, de strijd om de Waalbrug en de maandenlange beschietingen daarna maakten Nijmegen de zwaarst getroffen stad van Nederland.
Van de 512 Joden werden er 445 afgevoerd. 432 Van hen werden vermoord in concentratiekampen. Slechts 13 keerden levend terug. Er vielen in Nijmegen ruim 2200 burgerslachtoffers. Ofschoon hier maar 1% van de Nederlandse bevolking woonde, viel hier 7% van alle Nederlandse burgerslachtoffers. Er vielen 10.000 gewonden, waarvan er 5500 blijvend invalide werden. Om het in verhouding te zien: in 1938 werden 18 mensen in Nijmegen bij gewelddadigheden gewond of gedood. 60 straten verdwenen in het oorlogsgeweld, 5000 huizen werden volledig verwoest, een kwart van alle huizen van de stad! 13.000 huizen werden beschadigd, slechts 10% kwam ongeschonden uit de strijd. 400 winkels, 7 kerken, waaronder de monumentale Sint Stevenskerk, de al even imposante Sint Augustinuskerk en de middeleeuwse Sint Canisiuskerk werden weggevaagd. 50 horecapanden, alle bioscopen, het station, het stadhuis, alles ging plat. Van de universiteit, al gesloten in 1943 vanwege de Arbeits Einzats, bleef niets over.
Enkele gebouwen bleven op wonderbaarlijke wijze gespaard. De Mariënburgkapel in de stad kwam ongeschonden uit het bombardement. In Oost werd de Maria Geboortekerk getroffen door een granaat, waarbij één van de steunpilaren werd opgeblazen, maar de kerk bleef overeind. Bij de Vereeniging schoot een granaat vanuit het noordoosten door het dak naar binnen, schampte een dakspant (de krassen zijn nog zichtbaar), vloog aan de zuidwest-kant door een ruit weer naar buiten en bleef onontploft op de Groesbeekseweg liggen.
Onze verwoeste stad telde na De Slag 12.000 daklozen. Daarnaast nog eens 3.000 evacués uit de Betuwe, dat door de Duitsers als waterlinie onder water was gezet. Ook waren hier vele duizenden militairen gelegerd. Het moet een chaotische tijd geweest zijn.
Er zijn de afgelopen maand veel herdenkingen geweest. Het kunnen er nooit genoeg zijn. Opdat wij nooit vergeten!