In een vol Dorpshuis De Bosduivel in Heilig Landstichting presenteerde Klaas Bouwer vorige maand zijn boek 'De Kwakkenberg en zijn grondlegger Joachimus van Houweninge; de geschiedenis van een Nijmeegse stadswijk'.
Tekst: René Pennock, foto auteur: Kor Goutbeek
De schrijver overhandigde het eerste exemplaar aan Paulien Hallo, de achterkleindochter van de ex-steenkolenhandelaar die de wijk vrijwel alleen ontwikkelde: van Houweninge kocht grote oppervlakten bos en heide aan, onder anderen van de adellijke familie Dommer van Poldersveldt, en verkocht die weer in bouwpercelen aan welgestelde pensionado’s. De grondhandel legde Van Houweninge, die toch al niet bepaald onbemiddeld was, geen windeieren.
De Kwakkenberg is een van de groenste wijken van Nederland, bevolkt door een merkwaardige combinatie van oud geld, succesvolle ondernemers, medisch specialisten en armlastige studenten. Het boek over de Kwakkenberg is Klaas Bouwers eerste boek met een stadswijk als onderwerp. Eerder schreef hij onder meer over de villa's Mariënboom en Oud-Mariënboom en het Mariënbosch in Nijmegen-Oost en over de buitenplaats Brakkenstein en zijn bewoners. "Het onderzoek is altijd veel werk. In archieven, maar ook het internet is tegenwoordig een onmisbare bron. Delpher, het Regionaal Archief en archieven van gemeentes en musea zijn zo goed te consulteren. Alleen voor dit boek resulteerde dat al in vijf ordners en tien multomappen vol informatie", vertelt hij tijdens de presentatie.
De auteur, emeritus hoogleraar milieukunde aan de Radboud Universiteit, gaat in het boek in op het leven van Joachimus van Houweninge (1859-1936), de steenkolenhandelaar die allergisch was voor kolengruis. De Vrijmetselaar maakte deel uit van de protestantse elite in Nijmegen, vandaar dat de latere katholieke gemeenteraad nooit een straat naar hem vernoemde. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn de straatnamen op de Kwakkenberg niet allemaal namen van dochters van Van Houweninge, want hij had er maar drie.
Klaas beschrijft in zijn boek de 24 meter hoge uitkijktoren die tot in de jaren 50 op de bijna 70 meter hoge berg stond. De toren stond aan de Kwakkenbergweg op het hoogste punt tussen de Sophiaweg en de Johannaweg. Vanaf deze kijkhoogte van 94 meter kon men bij goed weer ver Gelderland (tot aan de Achterhoek!) en Noord-Brabant inkijken en zelfs Duitsland en Rhenen in Utrecht zien liggen. Vooral het feit dat je het buitenland kon zien liggen maakte het een grote toeristische trekker. Onder de toren was een houten theehuisje en later een stenen restaurant. De Torenweg en de Korte Torenweg leidden van de tramhalte voor Café Hengstdal (nu Tante Koosje) naar boven naar de toren.
Klaas raadpleegde oude koopaktes. Driekwart van de kopers kwam uit Nijmegen en een kwart uit het Westen en de koloniën. In de aktes stond vermeld dat er geen herbergen, dansgelegenheden, fabrieken of arbeiderswoningen op het aangekochte kavel gebouwd mochten worden.
Er staan zo'n 300 villa's op de Kwakkenberg. Klaas Bouwer beschrijft er een tiental in zijn boek, vooral grotere en van bijzondere architectuur. Soms putte hij uit archieven, maar hij belde ook gewoon aan bij villa's. Het leverde verrassende verhalen op die in dit prachtige boek te lezen zijn.
'De Kwakkenberg' is een hardcover van 256 bladzijden, verluchtigd met veel mooie foto's. Het kost € 24,99 en is verkrijgbaar bij de Nijmeegse boekhandels en online bij www.roelants.nl. Roelants is tevens de uitgever van het boek.
