Mariënbosch bestaat 100 jaar! Een groep oud-leerlingen organiseert een grootse herdenking met een boek over de geschiedenis van het complex en de mms, een reünie in Hotel Rozenhof, een kunstexpositie en een tentoonstelling met oude schoolspullen in de oude kapel. De reünie voor oud-leerlingen en de boekpresentatie zijn op zondag 15 september. Andere belangstellenden kunnen 14 september, de zaterdag van het Open Monumentenweekend een kijkje bij Mariënbosch, de expositie en de tentoonstelling komen nemen.
Tekst: René Pennock, foto 2024: Hans Hendriks
Het voormalige klooster en meisjespensionaat op de hoek van de Sophiaweg en de Groesbeekseweg werd in 1924 geopend. Het pand werd ontworpen door de Nijmeegse architect Charles Estourgie in opdracht van de Zusters van Jezus, Maria en Jozef. Estourgie, leerling van de grote Cuypers, ontwierp in Nijmegen-Oost ook Huize Heyendael, het Bisschop Hamerhuis en de nodige villa's. Estourgie heeft zich bij het ontwerp van Mariënbosch laten beïnvloeden door de Nijmeegse architect Oscar Leeuw, die in Oost Concertgebouw de Vereeniging, Villa De Westerhelling, verderop in de straat, en vier jaar eerder Museum Kam ontworpen had. De stijl van Mariënbosch is art deco met Amsterdamse School elementen. Het schoolgebouw werd in 1925 bijgebouwd. Binnen het kloostercarré bouwde Estourgie in 1929 een kapel in baksteenexpressionisme.
Het complex kent een roerige geschiedenis. Het was de eerste katholieke middelbare meisjesschool (mms) van Nederland. De mms was een vijf-jarige opleiding op havo- of hbs a-niveau. De school met internaat was vernieuwend en vooruitstrevend en genoot grote faam in heel Nederland. De selectie was streng. Cea van Dillen-Janssen, oud-leerling en oud-docente van de school vertelt: "Eerst werden de aangemelde leerlingen beoordeeld door een ballotagecommissie. Het beroep van hun vader was van groot belang. Dochters van bekende katholieke families gingen er naar school: Vroom, Dreesmann en Brenninkmeijer, om er maar een paar te noemen. Vervolgens moesten de meisjes een toelatingsexamen doen. Dat duurde twee dagen! We werden getest op onze kennis, maar ook op onze kennis van de katholieke kerk. Een vraag was bijvoorbeeld: 'noem alle Nederlandse bisdommen en de bijbehorende bisschoppen'. De leerlingen van de school, door de jongens uit de buurt gekscherend 'de Maagdenburg' genoemd, kwamen uit Nijmegen en verre omstreken, de meisjes op het internaat kwamen uit heel Nederland. We zaten in verschillende gescheiden klassen. In het begin waren de interne leerlingen ver in de meerderheid, later waren dat de externe. Gemiddeld zaten er zo'n 350 meisjes op Mariënbosch in veertien klassen. We kregen een brede algemene ontwikkeling en ook omgangsvormen waren belangrijk. We kregen prijzen voor vlijt en gedrag bij ieder schoolvak! Godsdienst was een eindexamenonderdeel. Niet als één vak, maar wel vijf!"
Cea van Dillen-Janssen is de aanjager van de eeuwfeestactiviteiten, samen met een organisatie comité, allemaal oud-leerlingen. Ik spreek er drie. Zij en Monique van Stokkum zitten aan aan tafel bij Betty Smits van Sonsbeek in haar appartement op het Limos-terrein met prachtig uitzicht over Nijmegen. Monique, beeldend kunstenaar in het dagelijks leven, heeft de vormgeving van de expositie en de tentoonstelling op zich genomen. "Kunst- en cultuur stonden hoog in het vaandel op school. Van literatuur tot kunstgeschiedenis en van handwerken tot tekenen en schilderen op oog niveau van goede docenten, zoals bijvoorbeeld Theo van Delft Jansz en Ben Wasser." "De nonnen organiseerden ook literaire- en muziekavonden", voegt Betty toe, "daar kwamen grote namen, zoals Emmy Verhey, Herman Krebbers en Pim Jacobs. De nonnen hadden goede contacten. Het was onderdeel van onze opleiding tot 'dienende echtgenote'." "Veel schoolgenoten hebben artistieke beroepen gekozen en ik heb er zeven, die beroepsmatig de kunsten in zijn gegaan, bereid gevonden om te exposeren", zegt Monique. "Daarbij komen nog werken van de twee docenten die ik net noemde. Naast de kunstexpositie komt er ook een tentoonstelling van oude schoolspullen: sluiers, want we mochten niet blootshoofds de kapel binnen, oude Bergecho's, onze schoolkrant, handwerkjes -heel herkenbaar, want dezelfde smokjurkjes, werden decennialang door de meisjes gemaakt-, fietsvlaggetjes, schoolagenda's en veel meer. Maar er zijn ook stukken die te maken hebben met Mariënbosch, in bruikleen afgegeven door het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven in Sint Agatha, er ligt een dagboek van de oude directrice en een boek met een oorlogsverslag."
De oorlog is een verhaal apart. Mariënbosch werd in 1942 geconfisqueerd door de Duitsers. "De meisjes moesten van de ene plek naar de andere om les te kunnen krijgen. De internaatleerlingen mochten nog maar één keer in de week naar de Notre Dame des Anges in Ubbergen om te douchen", vertelt Cea van Dillen-Janssen. "Na de bevrijding van het zuiden is Mariënbosch gebruikt als opvang voor Britse en Canadese militairen die van het front terugkeerden en gerepatrieerd werden." Ze woonden in 'nissenhutten', noodonderkomens van gebogen golfplaten. Van 1946 tot 1948 is dat kamp gebruikt als deportatiekamp voor de Operatie Black Tulip. Van daaruit werden Duitse staatsburgers naar Duitsland teruggestuurd", vertelt Cea. "Een pijnlijke operatie, want ook Duitsers die al tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland gevlucht waren en zelfs Duitse Joden werden in Mariënbosch geïnterneerd alvorens te worden uitgezet."
"De geschiedenis van Mariënbosch loopt synchroon met de emancipatie van de katholieken in Nijmegen en Nederland", vertelt Betty Smits van Sonsbeek, “en later met de ontwikkeling van de vrouwenemancipatie. De school liep hierbij voorop."
De mms ging in 1968 op in de fusieschool Nebo-Mariënbosch, waar ook het Mookse Gabriëlcollege zich later bij aansloot. De Mammoetwet kwam en de laatste mms’ers zwaaiden in 1972 af. De school ging in 1977 op in het Elshof College, Betty was daar nog rector, en nog weer later in het Kandinsky College. Op Mariënbosch woonden nog enige tijd Poolse arbeidsmigranten en anti-krakers. Nu is het door Studentenhuisvesting verbouwd en wonen er 350 studenten.
Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Mariënbosch verschijnt bij de Nijmeegse uitgeverij Roelants het jubileumboek 'Mariënbosch 100 jaar' door Martin Bosch. Een lijvig, rijk geïllustreerd boekwerk met uitgebreide beschrijvingen van de geschiedenis van het klooster, de mms, de oorlogstijd en de tijd daarna tegen de achtergrond van maatschappelijke ontwikkelingen. Dankzij de Nederlandse Communiteit Zusters JMJ, de Nederlandse provincie van de Montfortanen, Stichting Het Nuyensfonds, Fonds-SFS en Boutique Hotel De Rozenhof is de prijs van het boek laag gehouden: het kost € 22,50. Het is te bestellen per e-mail naar of in de boekhandel aan de Van Broeckhuysenstraat.
