Nou, dat is genoeg stof voor twee verhalen, constateerde fotograaf Hans, toen we in januari het interview met de voormalig commandant der Nederlandse strijdkrachten, tevens wijkgenoot, Peter van Uhm afsloten. Gelijk had hij.
Tekst: Anna Bakker, fotografie: Hans Hendriks
Al pratende over podcasts, militaire manoeuvres en kunstmatige intelligentie was er zomaar opeens een nieuw onderwerp het verhaal in getrippeld, de hulphonden van Peter. En het moet gezegd, het plezier straalt van Peters gezicht af wanneer het gesprek een wending neemt naar ‘Animal Intelligence’. Naar de aardse verwondering over ‘de hulphond’.
Parbo en Zandertje
Peter en zijn vrouw Inge waren altijd al gek op honden. Dus toen Hulphond Nederland hem in 2012 benaderde met de vraag om de eerste PTSS-hulphond aan een Afghanistan-veteraan uit te reiken, zei hij geen ‘nee’. Het bleek uitgerekend de militair-verpleegkundige te zijn die aanwezig was toen Dennis, de zoon van Peter en Inge, in 2008 sneuvelde na een explosie van een bermbom in Uruzgan.
Na die overhandiging meldden Peter en zijn vrouw zich aan als gastgezin bij Hulphond. Aldus kwam Parbo in huis. Hulphond-gastgezinnen maken een pup gedurende anderhalf jaar wereldwijs en leren het de basiscommando’s. “Met Parbo hebben we heel veel geluk gehad, hij was gewoon een geboren, rustige, stabiele hond en nog maar krap een jaar oud toen hij al bij een cliënt zat. Daar hebben wij niks voor hoeven doen. Die hond wist alles al.”
“Bij Zandertje, onze tweede pup, zagen we meteen dat het een heel gevoelige hond was. Zo eentje die, wetende dat zijn baasje om vijf uur thuiskomt, dan al bij de deur klaar zit. Ik nam hem ook wel vaker mee als ik ergens op het podium stond voor mijn theatercolleges. Dan zag ik hem kijken van: doe jij je ding maar, ik ga lekker liggen snurken. Op een van die avonden - Zandertje zal een maand of tien zijn geweest - krijg ik een vraag uit de zaal. Over mijn zoon. Dat riep natuurlijk wel een emotie bij mij op. De hele zaal zag vervolgens - ik vanuit mijn positie niet - hoe het kopje van Zander omhoogging, hij naar me keek, opstond en tegen me aan kwam zitten. Dat was nou echt Zander. Ik kon alles met die hond. Behalve dan als mijn vrouw in beeld kwam, hij was helemaal op haar georiënteerd. Ons advies was daarom hem bij een vrouw te plaatsen. Wat dan ook gebeurde, bij iemand met epilepsie.” Zoals dat dan gaat als er een match is tussen hond en cliënt, leert de trainster daarna de hulphond de fijne kneepjes van het vak. Specifiek gericht op de hulp die hij gaat bieden.
“En dan moet je weer afscheid nemen!”
“Klopt, na anderhalf jaar zorg voor zo’n hondje, gaat daar iedere keer weer zo’n Fisherman’s Friend-momentje aan vooraf, zoals mijn vrouw en ik dat noemen. Maar als je dan uiteindelijk jouw hondje bij iemand ziet lopen, en je weet dat iemand daar zijn leven mee terug krijgt, dan is dat fantastisch. Die honden betekenen zo veel voor die mensen. Dat geeft echt zo'n klein geluk. Dat helpt om het grotere plaatje een plek te geven.”
De dame in kwestie stuurde Peter onlangs een filmpje. Daarop is te zien dat Zander vreemde geluiden maakt, haar indringend aankijkt en opnieuw en opnieuw haar hand in zijn bek pakt. Dat gaat zo een tijdje door tot hij iets doet wat hij écht niet mag. Hij springt tegen haar op. Als zijn baasje dan nog niet naar zijn zin reageert, gaat Zander de kamer uit en komt terug met haar medicijntas. Iets wat hij leerde om te doen in geval van een epilepsieaanval. Maar dan nog is Zander niet tevreden, hij trekt haar vervolgens met tas en al naar de slaapkamer toe. Zo ligt ze alvast op bed toen er een aanval kwam. “Niemand die hem dit geleerd heeft, dat deed hij helemaal zelf. Deze hond voorspelt dus een uur van tevoren dat zij een aanval krijgt.”
Het verhaal is bijzonder, maar niet uniek, blijkt wel. Zo zag Peter tijdens een bijeenkomst een van de hulphonden pontificaal bij zijn baasje op schoot gaan zitten. Een nogal ongebruikelijke houding voor een ADL-hond, die mensen in een rolstoel helpt met de alledaagse dingen van het leven. Bij navraag van Peter bij het baasje bleek het een eigenzinnige stap van de hond zelf te zijn die met zijn volle gewicht (opkomende) spasmen van zijn baasje zo onder controle hield. “Niks aangeleerd, door de hond zelf verzonnen én effectief bovendien.”
“Maar met al dat werk, heeft zo'n hond dan nog wel een eigen leven?”
“Ze zien hun werk gewoon als hun leven. En ze willen zeker ook wel rennen en spelen met andere honden. Een heleboel cliënten gaan met hun hond daarom naar een losloopgebied, geven het commando ‘release’ en dan is hij even vrij. Maar als ze hem dan weer roepen, moet hij wel komen! Ook wij gingen met onze pups altijd op zaterdagochtend naar de Kuul. Daar zijn allemaal mensen met sociale honden, je treft daar zelden gedoe tussen honden. Als training haalden we onze pup wél af en toe uit het spel waarvoor we ze dan ook dik beloonden.”
Hondenpensioen
Negen jaar zijn verstreken sinds Parbo, de eerste hulphond, het gezin van Uhm verliet om als PTSS-hond hulp te gaan bieden. Dat betekende zijn baasje steunen, afleiden en veiligheid bieden als dat nodig was. Bijvoorbeeld door hem wakker te maken bij nachtmerries en het licht dan even aan te doen.
“Ieder jaar kwam hij wel één of twee keer bij ons als zijn baasje op vakantie ging. Voor Parbo zelf betekende dat ook vrijaf. Zeker de laatste keren dat hij hier kwam, zag ik hem zo kijken van: ‘Ik hoef hier op niemand te letten, hè? Vakantie! Want thuis let hij 24 uur per dag op.”
“Met tien jaar gaan de meeste hulphonden met pensioen. Dan is het óf fysiek óf mentaal niet meer op te brengen voor zo’n hond. Dat was bij Parbo ook te zien. Normaal, als zijn baasje terug van weggeweest hem weer kwam ophalen, liep Parbo naar hem toe, gaf hem een neusje en ging naast hem zitten - terug in functie - en weer staan als zijn baasje aangaf weer te vertrekken. Maar de laatste keer bleef Parbo liggen.” Ik ben er wel een beetje klaar mee, zag Peter de hond denken. “Zijn baasje zag het ook. Naderhand heeft hij gevraagd of wij Parbo zijn pensioen wilden geven.” En zo is afgelopen week gebeurd. Parbo heeft zijn plekje in het gezin van Uhm teruggevonden.
“En leiden jullie nog steeds pups op?”
“We hebben nu een mensenpup in ons leven, dat heet kleindochter. En met zo'n energiek meisje in huis, moet je niet denken dat je een pup tot een rustige, stabiele hond kunt opvoeden. Dus vangen wij voorlopig honden op als er een gastgezin op vakantie gaat of als een cliënt omhoog zit.
Wetende wat het verschil is dat zo’n hond kan maken voor kinderen met fikse gedragsproblemen, voor mensen met fysieke beperkingen, epilepsie of ernstige psychiatrische klachten zoals PTSS, draagt Peter wel het ambassadeurschap van Stichting Hulphond uit.
Al wordt veel werk door vrijwilligers verzet, het blijft een zeer prijzige aangelegenheid om honden op te leiden. Verzekeraars dragen daar spaarzaam aan bij en in beperkte gevallen. De rol van donateurs is daarom van groot belang in de stichting die zich wel steeds verder professionaliseert. Een recente ontwikkeling op dat gebied is Domingo House. Denk daarbij vooral niet aan een villa, maar eerder aan een container met een weiland daaromheen. En denk natuurlijk ook aan honden, paarden, trainers en cliënten. Én aan de wonderbaarlijke kracht van Animal Intelligence.
Meer informatie, ook over donateurschap, is te vinden op www.hulphond.nl
