“We doen van alles met appels”, zegt Erwin van der Aa, initiatiefnemer van Malus Saplokaal. Bij Malus Saplokaal kun je appelsap en cider proeven en kopen. In de winter maken ze ook appelpunch in hun sapmakerij annex proeflokaal op het terrein van Orientalis.
Tekst: Wilmy Smeets. Foto's: Bert Hendrix
Bijzonder
Malus is geen ‘gewone’ producent. De hoofdmissie is ingegeven vanuit de zorg: “een betere wereld waarin iedereen meedoet”, zo vertelt Erwin. “Het hoofddoel is niet zoveel mogelijk sap en cider produceren en verkopen. Het is de juiste balans vinden tussen sap maken en begeleiden van cliënten met autisme. Sap maken is daarbij het middel. We kunnen dus echt onszelf zijn, we hoeven geen imago op te bouwen. "Steeds meer afnemers weten de weg naar dit sap te vinden. Malus levert aan diverse cafés en restaurants, delicatessenzaak Gastrovino en aan Guesthouse Vertoef in Nijmegen. ‘Persen zonder druk’ is deel van de missie, zowel letterlijk als figuurlijk. De appels worden handmatig geperst, waarbij er geen druk is op de hoeveelheid sap die gemaakt wordt. Geen druk betekent geen stress, maar juist een rustige ontspannen sfeer waarin begeleiders en deelnemers gelijkwaardig samenwerken in alles. Erwin: "Ik geloof in de kwaliteiten van mensen met autisme en zie dat deze het beste tot zijn recht komen zonder druk of stress. Bij het maken van het sap raak je geroutineerd, zodat er toch een goed tempo is bij de productie, je raakt samen in een flow. En er is ruimte voor gesprekken en begeleiding.”
Erwin is van beroep woonbegeleider en jobcoach. In coronatijd zag hij met lede ogen aan hoe zijn cliënten reageerden op de lockdowns. “Mensen liepen vast, verpieterden thuis. Naast wandelen zocht ik een andere activiteit voor hen en kwam per toeval uit bij sapmakerij Beekse Ridder in Erlecom.” Een samenwerking volgde en al snel zochten ze een nieuwe grotere locatie. In museumpark Orientalis vonden ze hun plek. “De rust van het park en het fysieke proces van sap maken geeft de makers een goed gevoel’, vertelt Erwin. Hij werkt er met collega en medebestuurder Hilde Engel en zes deelnemers. “Er is een gemoedelijke sfeer, we zijn open naar elkaar. Zo ontstaan er ook mooie gesprekken tussen de deelnemers onderling. Voor enkelen is het sap maken een soort van opluchting, aansterken, structuur geven aan je leven, loskomen van dwangmatig denken. Voor anderen is het een leertraject op weg naar regulier werk. Ik kijk nooit naar de indicatie van een deelnemer, maar of iemand past als sapmaker bij Malus”, legt Erwin uit. De afzet groeit, zodat hij inmiddels van een vast contract in de zorg is kunnen overstappen naar een nul-urencontract. Hij geniet zichtbaar van wat Malus hemzelf én zijn deelnemers oplevert. Hij betaalt de kosten voor huur en productie deels uit de verkoop van sap en cider en deels uit de trajectbegeleiding in de zorg. “Hier werken houdt voor mijn deelnemers veel meer in dan louter dagbesteding. Het is een leerzame plek om werknemersvaardigheden te kunnen ontwikkelen.”
We praten met deelnemers Tom en Guus. Ze vertellen enthousiast over hun werk in het saplokaal. Guus heeft eerst gewerkt bij Blixem, was daar op een gegeven moment uitgeleerd en is nu de rechterhand van Erwin. Hij doet dit werk twee dagen per week en heeft daarnaast een baan van twee dagen bij een lunchcafé, waarbij zijn werk in het saplokaal als opstapje heeft gediend. "Ik ben heel trots en dankbaar voor wat ik hier heb geleerd”, zegt Guus.
Lokale appels voor bijzonder sap
De appels voor het sap komen van een appelkweker in Ressen. Tom vertelt: “We gebruiken uitsluitend het ras Greenstar, een ras dat afstamt van de Granny Smith. Die appel geeft de mooie frisse kleur aan ons sap. Voor onze cider gebruiken we allerlei soorten appels. Alle gebruikte appels zijn zogenoemde buitenbeentjes, die niet in de winkel kunnen worden verkocht, maar net zo goed en lekker zijn. Alleen hun vorm is niet mooi genoeg.” De werkzaamheden bestaan uit persen, pasteuriseren en het schrijven en plakken van de etiketten. Zo wordt elk flesje gesigneerd en voorzien van een houdbaarheidsdatum. “Cider maken is een vak apart, dat zijn we nog aan het leren”, vertelt hij. Malus doet mee aan ‘too good to go’-acties. En steeds meer mensen vinden ons voor samenwerking. Zo hebben we met de Food & Business-opleiding van de HAN een onderzoek gedaan: ‘Wat kun je met pulp van appel doen?’. Bijvoorbeeld appelcompote en confiture maken. We hebben een mobiele sap-pers die we gebruiken voor scholen en de social-workplaats Hubert. Bij het ROC hebben we live geperst bij de open dagen van de school.”
De combinatie van gebruik van fruit dat ‘overschiet’, van zorgverlening en van verkoop maakt dat Malus een ‘sociaal ontwikkelbedrijf‘ is. In Nijmegen maken ze deel uit van een samenwerkingsverband, waartoe ook bedrijven als bakkerij Koekkoek, Trash’ure Taarten en het Theeza(a)kje behoren. “Het zijn leuke kleine bedrijven”, vindt Erwin, “we werken graag samen, er is geen concurrentiegevoel. ” Op mijn vraag of er ook tegenvallers zijn, weet hij geen voorbeeld te noemen, “Maar het papierwerk dat bij vergunningen en regels hoort, is af en toe wel een hobbel”, lacht hij.
Ik vraag hem naar zijn toekomstplannen met Malus: "We willen sap van meerdere fruitsoorten gaan leveren, bijvoorbeeld appel en frambozen. En sap maken van andere appels, zoals de Red Love-appel, die geeft een mooi rood sap. Op termijn zouden we bij de hoofdingang van het park een winkeltje willen inrichten, nu is onze locatie in de ‘Romeinse straat' van het park lastig te bereiken”, zegt hij. De wind voor lokale producten zit mee en de publiciteit voor Malus groeit. Zo is het TV-programma Koffietijd op bezoek geweest en komt programmamaker en journalist Sinan Can uit Nijmegen-Oost tijdens zijn groepswandelingen in Orientalis bij Malus langs.
De Latijnse naam Malus betekent appel, of (boom)vrucht. Taalkundig verwant aan 'malum', wat 'het kwaad' betekent, verwijzend naar het bijbelverhaal. Maar die betekenis past niet bij Malus Saplokaal, ik zie vooral de positiviteit van dit gedreven en sympathieke drietal en hoop dat het hen voor de wind mag gaan!
Met Pasen is Orientalis geopend voor publiek en kun je in het proeflokaal genieten van de producten en ze ook kopen.
