Tesselschade-Arbeid Adelt is een landelijke vrouwenvereniging die als doel heeft vrouwen te ondersteunen op weg naar economische onafhankelijkheid.
Tekst: Simone Kiekebosch, foto: Mohanad Ataya
Historisch feminisme
Tesselschade werd in 1871 opgericht als eerste Nederlandse vrouwenvereniging en bestaat dit jaar 150 jaar. De Nijmeegse afdeling bestaat dit jaar 135 jaar. De vereniging draait volledig op de inzet van vrijwilligers. Tesselschade vindt het belangrijk dat vrouwen economisch zelfstandig zijn. Daarom biedt Tesselschade ondersteuning aan vrouwen die een opleiding of studie willen volgen, maar daarvoor zelf niet de financiële middelen hebben.
Het fonds bestaat sinds 1939 en dankt zijn naam aan de oprichtster van de Algemeene Nederlandsche Vrouwenvereeniging 'Arbeid Adelt', Betsy Perk (1833–1906, overigens begraven op Rustoord in Nijmegen). Zij was het die zich het lot van de onvermogende, ongehuwde, 'beschaafde' vrouw uit haar eigen stand aantrok. Zij was één van de eerste Nederlandse feministen. Perk stimuleerde vrouwen om hand- en kunst vaardigheden te ontwikkelen en de producten van hun arbeid te gelde te maken. In die tijd was het namelijk verboden voor vrouwen uit de hogere klasse om te werken terwijl de vrouwen uit de lagere klassen gedwongen waren om te werken tegen een hongerloon.
Betsy Perk en jonkvrouw Jeltje de Bosch Kemper (1836–1916), een van de oprichtsters van de ‘Vereniging Tesselschade’, zetten zich aan het eind van de 19e eeuw al in voor vrouwen die wel een opleiding wilden volgen, maar daarvoor over onvoldoende financiën beschikten.
Inmiddels zijn er 23 afdelingen verspreid over Nederland. En in enkele steden is er een fysieke winkel waar handwerk verkocht wordt, ook weer door vrijwilligers gerund.
Actueel
Ik praat met twee bestuursleden uit onze wijk: Caroline Tilanus en Yvon Rotink. Zij zetten zich in om Tesselschade bekendheid te geven in de regio Nijmegen en ondersteunen de studenten en de handwerksters.
ZO! Mijn eerste vraag hoef ik niet meer te stellen: houden jullie zelf ook van handwerken?
We zijn volledig omringd door handwerkjes, de theepot staat onder een zelfgemaakte theemuts, de tafel ligt vol met muziekdoosjes die verstopt zijn in prachtig geborduurde beestjes, en talloze gebreide babymutsjes.
135 jaar in Nijmegen. Dat is wel een hele lange tijd voor een vrijwilligersorganisatie.
Caroline: “Ja, en we zijn nog steeds springlevend.”
Wat is jullie eigen motivatie?
Caroline: "Ik ben al zestien jaar betrokken bij de Vereniging. Ik ben vroeger modeontwerpster geweest en heb een passie voor handwerken. Het is zo mooi om handgemaakte spullen uit Nederland te hebben. Eindelijk eens iets dat niet uit China komt. Hier heb je bijvoorbeeld een bamboe slaaphaas. We proberen ook zo duurzaam mogelijk te werken. Met gerecyclede producten: we krijgen heel veel garen en wol etc. van mensen die het thuis hebben liggen en er niets mee doen."
Yvon: "Ik ben acht jaar betrokken bij Tesselschade en ben van huis uit docent textiele werkvormen. Ik vind handwerken heel leuk en ik vind het doel ook geweldig: onderwijs voor de meisjes/vrouwen. Ik houd me vooral met het studiefonds bezig.
We helpen zo’n vijf vrouwen per jaar vanuit de afdeling Nijmegen: meisjes en vrouwen die niet voor studiefinanciering in aanmerking komen. Bijvoorbeeld een jonge alleenstaande moeder. Onlangs hadden we nog een dame uit Cuba die daar al arts was, maar hier haar papieren opnieuw moest halen. Nu is ze geriater.
We betalen een deel van het collegegeld, of een laptop, of een muziekinstrument als het om een studente voor Artez gaat."
Hoe werkt het?
"We hebben momenteel 250 leden in Nijmegen. Leden betalen 15 euro contributie. Daarnaast krijgen we geregeld giften en legaten. Dat is dan voor het studiefonds.
Af en toe organiseren we een uitje. Onlangs zijn we bijvoorbeeld bij Landgoed Grootstal geweest en hebben daar een lezing georganiseerd. Het hoeft niet altijd over handwerken te gaan uiteraard.
En er wordt hard gehandwerkt. Zeker in coronatijd is er heel veel 'productie' gedraaid. Het was fijn voor vrouwen om iets om handen te hebben. We hebben ook best een aantal alleenstaande vrouwen die graag handwerken om de zinnen te verzetten. We hebben nu zo’n zeventien dames die handwerken voor ons en ze krijgen een kleine vergoeding voor hun handwerk. Dat is toch een vorm van waardering voor de mooie dingen die ze maken.”
En ik moet zeggen, ze maken inderdaad mooie dingen. Ik ben zelf getraumatiseerd door mijn vroegere handwerkonderwijzeres, juffrouw Kwant, maar mijn moeder had in deze club goed mee kunnen komen met onder andere haar borduursels en ik zie dan ook wel de kwaliteit van hun werk.
Vrouwenverhalen
Caroline: “Een vrouwenhand en paardentand mogen nooit stilstaan zeiden ze vroeger. Haha.”
Dat klinkt toch niet zo heel feministisch…
“Nee”, beaamt Yvonne lachend. We hebben wel een goed motto: ‘Elck syn waerom.’ En hoe langer ik actief ben bij Tesselschade, hoe meer deze tekst op z’n plaats valt.
Ieder draagt haar eigen dingen mee. Vrouwen in eenzaamheid. Het najagen van doelen. We horen dan ook wel heftige verhalen van de vrouwen waar we onze hulp aan verlenen.
We krijgen ook veel mooie reacties van studentes." Ze laat me het maandblad zien met daarin een enthousiaste reactie van een afgestudeerde: '“Ik mag met een heel grote glimlach vertellen dat ik ben geslaagd voor de hbo-opleiding docent maatschappijleer! Daarnaast ben ik ook meteen aangenomen bij het Friesland College, waar ik vorig jaar mijn stage heb afgerond. Dank jullie wel voor alle hulp. Zonder jullie was dit niet gelukt. Jullie hebben een grote last van mijn schouders gehaald, waarbij ik ook nog mocht relaxen in Center Parcs!”'
"Op 14 november van 11.00 tot 16.00 uur vieren we ons 135-jarig bestaan met een grote handwerkverkoop bij Hotel Erica in Berg en Dal. We verkopen unieke, originele en duurzaam handgemaakte producten. Van kerstartikelen tot kraam- en kindercadeaus. We kunnen overigens ook weer nieuwe leden gebruiken en 'helpende handen' voor het bestuur”, Aldus Caroline.
En voor vrouwen die geïnteresseerd zijn: er staan prachtige oude artikelen op het internet over Tesselschade. Alleen al mooi om doorheen te bladeren. De artikelen geven een helder beeld van de tijdgeest van toen:
Maandblad der Vereeniging Tesselschade: “Bij de Afd. Nijmegen is er een verzoek ingekomen van een fatsoenlijk jong meisje, predikantsdochter, om ondersteuning voor muzieklessen ten einde in haar eigen onderhoud te kunnen voorzien. Door plotseling overlijden van vader en broeder zou zij hare studies niet kunnen voortzetten indien zij niet geholpen werd. De kosten van lessen en examen zijn circa € 150. Giften worden gaarne in ontvangst genomen door de Penningmeesteres der Afdeling Mejuffrouw L. Terpstra, Van Welderenstraat te Nijmegen.”