Vaak wordt waterstof gepresenteerd als oplossing voor het energievraagstuk. Dit is een schonere brandstof dan aardgas omdat bij verbranding alleen water onstaat. Het is alleen de vraag of het ook een betaalbare vervanger zou kunnen worden.
Nog altijd proberen de gasleveranciers ons ervan te overtuigen dat waterstof dé oplossing is voor de energietransitie. Met hardnekkige berichten wordt al jaren een pr-campagne gevoerd voor dit wonderspul. De reden? Deze bedrijven, verenigd in de KVGN ondersteund willen straks, als de rol van het aardgas is uitgespeeld, tegen elke prijs aan de bal blijven. Waterstof zou volgens hen een goed alternatief zijn voor aardgas.
Helaas is de werkelijkheid anders. Met halve waarheden en verdraaide feiten probeert men echter de consumenten en de bestuurders te overtuigen.
Los van alle technische problemen bij de productie, het lage rendement van waterstofproductie, de noodzaak om het waterstofgas samen te moeten persen om het op te kunnen slaan, het grotere ontbrandingsrisico, de noodzaak om een groot deel van het leidingnet te vervangen en de onmogelijkheid om dit gas in onze huidige CV-ketels te kunnen gebruiken, is een zeer belangrijk argument tegen waterstofgas het kostenplaatje.
Hoge uitstoot CO2
Nederland produceert jaarlijks zo’n 8 miljard kubieke meter (of kuub) waterstof(gas,) of H2. Daarnaast is circa 1 miljard kuub H2 het restproduct van de chemische industrie.
De productie van H2 vindt plaats in een fabriek, door aardgas (als grondstof) onder hoge druk met stoom van 850 °C te laten reageren. Om stoom zo heet te maken, wordt een deel van de energie uit het aardgas gebuikt. Mede hierdoor is het rendement minder dan 80%. Naast H2 produceert men zo helaas ook CO2. Voor elke geproduceerde kilo H2 gaat er zelfs 14 kilo CO2 de lucht in. Niet bepaald duurzaam dus.
Het op deze manier geproduceerde Waterstof met CO2 erbij noemt men grijze waterstof. Men oppert om in de toekomst de CO2 af te vangen en op te slaan in lege gasvelden. Het zo van CO2 gezuiverde gas noemen ze t dan blauwe waterstof. Over de investeringen die hiervoor nodig zijn bestaat nog geen duidelijkheid, maar blauwe waterstof zal door die extra kosten zeker meer gaan kosten dan de grijze variant.
Overigens is productie uit aardgas altijd nog schoner en beter dan de H2 die Japan voor het waterstofdorp voor de komende Olympische Spelen laat maken. Dat wordt namelijk in Australië uit bruinkool (bah!) ge-reformed en in grote tankschepen (met dieselmotoren) naar Japan versleept. Alles bij elkaar is dat nog veel vervuilender.
De kosten
Onderzoek door wetenschappers van de RUG toont aan dat alleen bij heel extreme voorwaarden (een heel hoge aardgasprijs, een stroomprijs minder dan de helft van nu, plus enorme beprijzing van CO2 ), er een klein kansje is om waterstofgas economisch haalbaar te maken. Daarbij is ook de aanvankelijke optimistische berekening van 700 miljoen euro voor de aanpassingen in ons aardgashoofdnet om waterstof te kunnen transporteren. Inmiddels heeft de Gasunie dit bijgesteld naar 1,5 miljard euro. Dan hebben we het nog niet over het gasnet binnen de steden en wijken. In Hengstdal is overigens, net als op veel plaatsen, het gasnet aan vervanging toe. Als daar binnenkort geen aardgas meer doorheen kan, kan er al zeker niet het veel “dunnere” waterstofgas doorheen. Lekkages zijn dan onvermijdelijk. Nu al lekt er per jaar zo’n 7,8 miljoen kubiekie meter methaan (uit de aardgas leidingen) weg, de atmosfeer in.
Momenteel kost waterstof aan de pomp ca. € 10,- per kilogram. Wat krijg je dan?
Een kilo H2 is ca. 11 kubieke meter gas. Dat klinkt goed, maar een kuub H2 bevat ongeveer een derde van de energie van een kubieke meter aardgas. Om een kuub aardgas te vervangen door H2 heb je dus ruim drie kuub H2 nodig.
Als je dit omrekent: € 10,- : 11 = € 0,91 per kuub H2.
Om 1 kuub aardgas (à ca. € 0,75) te vervangen zijn ruim 3 kuub H2 nodig dus 3 x € 0,91 is € 2,73 en dan gebruiken we in feite nog altijd aardgas als energiebron.
Niet alleen een vuil, maar dus ook een duur alternatief, zeg maar onbetaalbaar. Jammer, want waterstof zelf is nou eenmaal de aller schoonste brandstof op aarde. Konden we het maar zomaar ergens opscheppen, zoals kolen, of oppompen zoals aardgas.
Groene waterstof
Een alternatief zou zijn, waterstof gemaakt uit water, d.m.v. elektrolyse, de z.g.n. groene waterstof. Duurzaam opgewekte elektriciteit zou dan de energiebron moeten zijn.
Helaas is het energetisch rendement bij die methode nog wat lager, gemiddeld zelfs minder dan 70%.
Shell heeft onlangs tijdens een zitting van de reclamecodecommissie, in tegenspraak tot hun berichten in de media, toegegeven dat deze productiemethode 4 to 5 maal zo duur wordt als die van grijze waterstof.
Het vervangen van uw kuub gas van nu € 0,75 door H2 kan dan dus zomaar meer dan € 10,- gaan kosten.
Verwarmen wordt dan alleen nog betaalbaar voor de allerrijksten.
Wellicht zullen wetenschappers de productiemethodes weten te verbeteren, want naast het lage rendement is ook de installatie die hiervoor nodig is extreem kostbaar en door slijtage maar een kort leven beschoren.
Laten we hopen dat dit ooit lukt, maar daar vooral niet op wachten, want zoveel tijd hebben we niet.
Een betaalbaar alternatief voor aardgas is via deze route dus helaas nog erg ver weg.
Ondanks dit alles is het consortium van gasproducenten telkenmale bezig dit product aan te prijzen als dé oplossing. Helaas reageren de instanties en milieuorganisaties daar nauwelijks op. “Waarom wachten we niet op het waterstof?” hoor ik vaak tijdens discussies over de energietransitie. Nou, onder andere om datgene wat ik hierboven heb beschreven.
Geen betaalbaar alternatief
Voor alle duidelijkheid, ik ben niet tegen waterstofgas. Sterker nog ik ben er een voorstander van, omdat het zo’n schone verbranding geeft. Ik ben enkel tegen hardnekkige onjuiste berichtgeving die ons de indruk moet geven dat de problemen rond de energietransitie al bijna zijn opgelost, omdat ‘het waterstof er aan komt”. Dat komt er namelijk nog (lang) niet aan, als het al ooit komt. Zolang het zoveel duurder is als de alternatieven is het geen betaalbaar alternatief voor aardgas
Peter Daanen