Historicus René van Hoften presenteert in een aantal afleveringen de geschiedenis van Nijmegen-Oost, in korte verhalen en mooie afbeeldingen. Reacties zijn van harte welkom.
Deel 17: Het Canisius College
Het Canisius College van de orde der Jezuïeten was een katholieke jongenskostschool in Nijmegen, met een externaat en een internaat. Dat laatste bestond van 1900 tot 1970. Er waren een gymnasium, een HBS en een handelsschool aan verbonden.
Er hebben tot 1950 ongeveer 6.000 jongens hun middelbare school gevolgd, in de jaren daarna nog een veelvoud daarvan. Onder wie ex-premier Ruud Lubbers en D66-voorman Hans van Mierlo. De invloed van de school in de katholieke emancipatie is groot geweest. Op deze school werd het katholieke bestuurskader gevormd: vele honderden juristen, economen, ingenieurs, artsen, en ook priesters werden er opgeleid.
Architect Nicolaas Molenaar ontwierp het grote gebouw aan de Berg en Dalseweg met een monumentale voorgevel; hij werd beïnvloed door Pierre Cuypers, architect van het Rijksmuseum Amsterdam. De jongens werden gehuisvest in met planken afgeschoten kleine kamertjes zonder plafond, waarin zij hun bed, kast en wastafeltje hadden. Gegeten werd er in de refter aan tafels van zes vaste jongens, er werd gestudeerd op vaste tijden in de studiezaal waar elke jongen zijn eigen bureautje had en waar permanent toezicht door een pater-surveillant was. Voor de vrije tijd was er een zaal, met voor de hogere jaren een biljart. In het gebouw waren veel mogelijkheden voor clubs, en het eigen voetbal-hockeyveld bood ook mogelijkheden voor ontspanning. De school bezat na de oorlog een filmclub, die in een bioscoop in de stad intellectuele films aan de leerlingen bood.
Het was een strenge, sobere opleiding, orde, hard werken, discipline, het paste in de visie van de Jezuïeten, eerzucht, wedijver werden aangemoedigd, eer, belang, vrees, strijd, gezag, gehoorzaamheid, in een kleine gemeenschap afgescheiden van de wereld. Al het personeel was religieus. Stilte, controle, veel gebed, culturele opvoeding met sport, toneel, literatuur, film, muziek. Maar geen meisjes en vrouwen en geen jazzmuziek. Het gebouw bood tevens onderdak aan de surveillanten, ander personeel en de paters-leraren, die er meestal tweekamerappartementen bewoonden. Voor hen waren er aparte refters en recreatiezalen. De jongens mochten tot in de jaren 1960 slechts eenmaal per kwartaal naar huis. Er heerste de nodige heimwee. Het internaat van het Canisius College werd na 1965 geleidelijk opgeheven.
In 2010 kwam de voormalige school in opspraak door onthullingen over misbruik in de jaren vijftig, zestig en zeventig. Diverse paters hadden zich volgens het onderzoek schuldig gemaakt aan seksueel misbruik. Op 27 april 2010 berichtte de tv-rubriek EenVandaag dat de Jezuïetenorde op de hoogte was geweest van het misbruik, maar kans had gezien de meeste gevallen in de doofpot te stoppen.
Ten slotte ging het Canisius College na 1973 op in de RK Scholengemeenschap Canisius College-Mater Dei. Het achtergedeelte werd afgebroken, inclusief de kapel. In 1980 kwam het gebouw vrij; daarna werd het enige tijd aan ingenieursbureau Haskoning verhuurd. Per 2009 waren het ROC en de HAN er gevestigd. In 2023 maakt het vroegere hoofdgebouw een grote renovatie door.
Bekend is het verhaal uit het boek Vallende Ouders van Adri van der Heijden over de diefstal van de schoenen van de heilige Petrus Canisius uit een vitrine met relikwieën door Albert en Thjum: "Hij griste de eeuwenoude schoenen van hun sokkel en liet ze in de tas glijden, die ik voor hem openhield. Zijn ongeschonden hand verdween in de tas waar de eeuwenoude heiligenschoenen intussen van gedaante veranderd waren, want hij kwam eruit tevoorschijn met een paar oogverblindende damespantoffels van de Hema, gemeen zuurtjesroze, met kanariegele nylon pompons… Het prijskaartje hing er nog aan. Thjum wierp ze door het gat de vitrine in.¨
Afbeelding 1: Het Canisius College, 1925, bron RAN.
Afbeelding 2: Pater Charles Raaijmakers, leraar staathuishoudkunde, 1900, bron RAN.
Afbeelding 3: Pater Franciscus Sträter, leraar Canisius College, 1902, bron RAN.
Afbeelding 4: Pater Karel Derks, leraar Canisius College, 1910, bron RAN.
Afbeelding 5: Pater Ferdinand Leydekkers., leraar Canisius College, 1912, bron RAN.
