De achterflap van de roman ‘Het nadeel van de twijfel’ van Leon Goesman vermeldt: ‘Een krachtig pleidooi om niet weg te kijken, hoe schurend het verleden ook is.’ Een citaat: “Ik voel me niet schuldig dat ik nooit van hem heb gehouden. Ik heb zelfs vaak naar zijn dood uitgezien, omdat ik dacht dan vrij te zijn. Eindelijk een eigen leven, los van een bezwarend verleden.”
Tekst: Kor Goutbeek
Leon Goesman woont al 25 jaar in een karakteristiek jarendertighuis, in een lommerrijke straat in Oost met glas-in-lood naast de voordeur. Hier ontmoet ik de vriendelijke zestiger voor een gesprek aan de eettafel.
In welke zin was je vader fout?
“Mijn vader was tijdens de oorlogsjaren lid van de NSB en van de Germaanse SS. Hij kreeg als 17-jarige een opleiding in München, maar wat hij daarna precies deed in Schalkhaar, Amsterdam en Berlijn, daar bleef hij vaag over. Na zijn dood kwam eindelijk zijn dossier vrij en kon ik op jacht gaan naar de waarheid. Die zoektocht vormt de basis van deze roman, waarbij ik wel wat dichterlijke vrijheden heb genomen: zo is onze achternaam veranderd, vooral voor mijn broer. Door het boek ben ik evenwichtiger gaan denken. Ik vind het nog steeds onmogelijk om te vergeven, maar ik begrijp wel meer.”
Wanneer ontdekte je het verleden van je vader?
“Op de lagere school kwam ik er al achter dat mijn vader uit een fout nest stamde. Die waarheid zakte als lood in mijn schoenen en ik wist ook direct dat ik daarover moest zwijgen. In mijn jeugd in Stramproy vielen wij er buiten, we woonden in een nieuwbouwstukje, wij spraken geen Limburgs en waren daarom ‘Hollanders’, kale kak. Als we iets bij boeren aan de deur wilden kopen, dan weigerden sommigen aan ons te verkopen. Ik heb nooit geweten of ze wisten van mijn vaders verleden. Maar ik heb me een groot deel van mijn leven buitenstaander gevoeld, met een bezwaard gemoed. Ik durfde er pas na mijn 40e over te praten. Een collega hoorde ik eens zeggen: ‘ik zou nooit een zoon van een NSB’er helpen.’ Dan blijf je wel in je schulp. Om meer en dus beter in het leven te staan, ging ik naar een zelfhulpgroep voor mensen met een onverwerkt verleden samenhangend met de oorlog, hier op het Radboud. Pas na mijn 50e is mijn buitenstaandergevoel weggesleten.”
Hoe was je vader als vader?
“Ik had een atypische vader: een zachtaardige man, een einzelgänger, wars van conventies, helemaal niet iemand die je je voorstelt als je aan een nazi denkt. Hij was een kleine zelfstandige die in warenhuizen door het hele land nieuwe dingen aan de man bracht. Als demonstrateur legde hij dan bijvoorbeeld uit hoe een mixer werkte. Hij was niet de stoere vader die ik graag gewild had. Hij huilde snel bij iets zieligs op tv. Ook speelde hij veel met ons - wat vaders in die tijd zelden deden. Hij ging op de grond zitten bij ons spoorbaantje of op straat met ons badmintonnen. Mijn vader werd agressief of huilerig als het over de oorlog ging, hij kapte het onderwerp snel af. Hij had duidelijk een trauma. Hij kreeg het aan zijn hart rond zijn 60e en de cardioloog adviseerde hem, vergeefs, psychologische hulp zoeken. Hij is uiteindelijk bijna 92 geworden.
Hoe kijken de andere kinderen naar hem?
“Ik heb alleen een jongere broer. Met hem heb ik helaas geen contact meer. Ik was als kind al wantrouwender dan hij tegenover mijn vader. Hij is milder over hem. Maar hij heeft ook hulp gezocht vanwege zijn struggle met het verleden, veel eerder dan ik. Hij vindt dat ik me te veel heb laten beheersen door de oorlog.”
Was het een zware klus, dit boek?
“Ik vond het uitpluizen van de archieven heel interessant. Maar wat ik daar vond, dat was confronterend, dat kwam hard aan. Ik heb vijf jaar over het boek gedaan en het zelf uitgegeven. Er zijn geromantiseerde elementen, maar het deel over het onderzoek is non-fictie. Wat ik hoor van lezers, is dat zij het boek heel spannend geschreven vinden. Mijn overbuurvrouw heeft vaak gevraagd hoe ver het er mee stond en ze heeft het zelfs twee keer gelezen. Ik krijg eigenlijk alleen maar positieve reacties. Daar ben ik blij mee. Het is een belangrijk verhaal dat we minder vaak horen: het verleden verteld vanuit het perspectief van de dader, van het kwaad.
Het nadeel van de twijfel
Schrijver: Leon Goesman (pseudoniem) uit Nijmegen-Oost.
Verschenen: januari 2022
344 pagina’s
ISBN 9789464484380
Verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen via leongoesman.wordpress.com