Op weg naar oma kwam Theo Kruse er al vaak langs. Oma woonde in Groot Berg en Dal en Theo fietste vanuit Nijmegen met zijn vader dan geregeld langs ‘dat vakwerkhuisje van de wereldtentoonstelling’ zoals vader het noemde. Zijn vader kende het huis en hield erg van streekgeschiedenis. “Ik heb de liefde voor geschiedenis van huis uit meegekregen”, vertelt Theo.
Tekst: Wilmy Smeets, fotografie: Marc van Kempen
In 1882 vindt in Neurenberg in het koninkrijk Beieren de “Bayerische Landesausstellung” plaats, een tentoonstelling voor kunst, ambacht, techniek, nijverheid. Bij dat koninkrijk hoort ook wijngebied Pfalz dat de beste wijnen van Duitsland heeft. De koning wil dat de bezoekers graag laten proeven en zo krijgt de jonge architect Carl Schlick opdracht om een Pfälzer Weinschenke te ontwerpen. Het wordt een van de mooiste tentoonstellingsobjecten, een meesterstuk van vele handwerkslieden uit Neurenberg.
Van Beieren naar Berg en Dal
Een jaar later in 1883 wordt in Amsterdam een wereldtentoonstelling gehouden, de 'Eerste Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling'. Lorenz Adlon, die de catering in Neurenberg had gedaan, heeft het recht gepacht om die ook in Amsterdam te verzorgen. Hij laat er de Weinschenke opnieuw opbouwen.
Na de wereldtentoonstelling wordt het pand per opbod verkocht aan architect Geijsbeek Molenaar uit Arnhem. Hij koopt de panoramische locatie aan de Holleweg en bouwt het huis voor de derde keer op, in 1884. Hij maakt er een modern woonhuis van met zelfs een spreekbuisinstallatie. De onderbouw herbergt o.a. de keuken, vertrekken voor personeel en de verwarming. Het vakwerkhuis wordt daar bovenop gebouwd waarbij de houten panelen tussen de vakwerkbalken worden vervangen door metselwerk. Alle leefvertrekken bevinden zich op de eerste verdieping.
Duurzaam huis in een oude schil
Je zou het niet verwachten maar achter die klassieke façade gaat een gloednieuw en duurzaam huis schuil. Theo vertelt: “Een brand in 2012 door kortsluiting in de oude bedrading verwoestte de bovenverdieping in zijn geheel. Daarbij ging onder andere het houten cassettenplafond verloren en een deel van de lambrisering. “De vorige eigenaar besloot het huis vanaf de dakgoot opnieuw op te bouwen in oude stijl. Hij verlaagde de plafonds van de eerste verdieping zodat de tweede verdieping beter bewoonbaar werd. Het glas in lood en de delen van de lambrisering die werden gered, werden weer teruggeplaatst. Nu is het een comfortabel woonhuis met warmtepomp, afgekoppelde regenpijpen en binnenkort komen er PVT-zonnepanelen op de bijbouw die stroom en warmte opwekken.” Dit jaar is het huis pas op de riolering aangesloten. Theo vertelt over de beerput die ergens in de grote tuin onder de grond lag maar nergens op een tekening stond. Uiteindelijk heeft hij hem dankzij moderne techniek kunnen opsporen. Die oude zinkput is nu opslagtank voor het regenwater.
Rusthuis
Het huis en ook veel bomen in de tuin staan er al ruim 130 jaar. “Diverse eigenaren hebben het huis gemaakt tot wat het nu is”, zegt Theo. Het huis was eerder eigendom van diverse families en werd in de Tweede wereldoorlog gevorderd door de Duitsers. Een van de vorige eigenaren was dominee Drost. Zijn dochters erfden het chalet en gebruikten het als christelijk rusthuis voor adellijke jonge dames die zich konden aanmelden voor een week vakantie in het huis en de omgeving.
In de tijd dat het huis werd gebouwd, was er rondom weids uitzicht. De voorkant van het huis ligt op het oosten vanwege dat uitzicht en de opkomst van de zon. Daardoor is de feitelijke zijkant naar de straat gericht. De voorlaatste eigenaar heeft daar een vroegere trap en voordeur teruggebracht, waardoor het gebouw nu een vooraanzicht heeft.
Toen het chalet te koop stond, kwam het voor Theo in beeld als woonhuis. “De historie van het huis stond me aan, ons gezin was gegroeid en we wilden een grote tuin. Ook hoorden we goede en leuke verhalen over de buurt”, zo vertelt hij. Hij verdiepte zich in de geschiedenis van het huis en doet dat nog steeds. Als civiel ingenieur is het niet zo gek dat Theo zoveel mogelijk wil weten over het huis en welke eigenaar wat en wanneer heeft veranderd. “Het huis was in alle elementen een kunstproject met windwijzers, dak versierselen en kunstzinnige details”, zegt hij. Op internet vindt hij veel informatie, zo ontdekte hij dat tijdens de wereldtentoonstelling in Amsterdam alle panden zijn getekend vanuit bouwkundig oogpunt en gepubliceerd in een bouwkundig tijdschrift. Ook komt hij via eBay aan bijvoorbeeld oude tekeningen en prenten. Vol trots laat hij ze aan ons zien.
Kerst
Met een beetje fantasie doet de sfeer die het huis van buiten oproept, denken aan winter, knusheid, glühwein, bergen, sneeuw, kortom kerstsfeer. Vandaar dat de straatgenoten de familie Kruse direct strikten om er de jaarlijkse kerstborrel te houden. “Honderd jaar geleden nodigde dominee Drost de buurt met Kerst ook al uit voor een kerstbijeenkomst. Verschil is dat daarbij ook het Kerstverhaal werd voorgelezen”, vertelt Theo lachend.
Buurt
Het pand heet officieel Chalet Stollenburg, niet te verwarren met Villa Stollenberg even verderop. Het heeft een aantal bijnamen zoals Pippi Langkous-huis, Spookhuis en Kasteeltje Eiffel. ‘Chalet’ doet vermoeden dat het in Frankrijk heeft gestaan, naast de Eiffeltoren zoals mensen soms denken, maar dat is niet zo.
Het huis is niet te bezichtigen maar Theo is zich bewust van de toeristische waarde en overweegt een bordje met QR-code in de tuin te zetten.
Kasteel
Het gezin Kruse biedt ook plaats aan anderen. Zo wonen er twee studenten in de ‘onderbouw’ en is er een grote en veel gebruikte logeerruimte. Wat is je lievelingsplek, vraag ik aan Theo. “Dat is nu de woonkamer bij de open haard en in de zomer de open veranda. In het voorjaar is er een grote beuk omgevallen en daardoor hebben we nu veel meer uitzicht”. Als ik vanaf die hooggelegen veranda het Oliemolendal met uitzicht op de Ooijpolder inkijk, voel ik me als een kasteeldame die uitkijkt over haar landerijen. Voor de familie Kruse gaat het gezegde ‘my home is my castle’ dus helemaal op.
Meer lezen over Chalet Stollenburg? Kijk op Wikipedia en op Rijksmonumenten.nl.
Tekening: de originele Weinschenke
