‘Een kleurrijk muziektheater over depressie en de kracht van creativiteit, het vat de voorstelling ‘Die Donker' in een notendop samen. Deze wordt gespeeld in de Lindenberg in oktober. De woorden ‘kleurrijk’ en ‘depressie’ lijken niet bij elkaar te passen. Toch doen ze dat wel volgens de makers van het muziektheater, Theo Hoek (componist en schrijver) en Joos van Dooremalen (theatermaker en regisseur).
Tekst: Wilmy Smeets. Fotografie: Marc van Kempen.
Beiden wonen in Nijmegen-Oost sinds hun studietijd. Ze kennen elkaar uit het studentenhuis als vrienden. Op een gegeven moment had Theo een zangeres nodig en vroeg Joos bij zijn band. Naast de muzikale band ontstond ook de persoonlijke band en zijn ze partners geworden. Naast eigen werkzaamheden werken ze samen in muzikale producties. Theo heeft de ideeën voor muziek en tekst, Joos krijgt daarbij de ideeën voor de uitvoering.
Behalve dat ze mooi muziektheater wilden maken, hebben ze met deze voorstelling ook een extra doel: depressie beter bespreekbaar maken, laten zien dat je je niet hoeft te schamen én dat je met depressie kunt leven. Ze werken samen met professionele acteurs en muzikanten. “We hebben onze acteurs gevonden via contacten en oproepen. Kunnen spelen én zingen, met gevoel voor choreografie, was wat we zochten”, vertelt Joos.
Vanwege de maatschappelijke betekenis van het thema konden de makers subsidies aanvragen. Veel subsidiënten beoordeelden het project positief vanwege het thema en de kwaliteit van de productie, volgens Theo en Joos. Daarnaast is er een succesvolle crowdfunding geweest. “We hebben heel goede mensen erbij kunnen betrekken die veel verstand hebben van subsidies aanvragen en verantwoorden en van marketing en PR. Het was voor hen méér dan werk, ze hebben enorm de schouders eronder gezet”, zegt Joos trots. “We zijn een hecht team geworden van wel 30 mensen. Je moet denken aan mensen die ontwerpen en ontwikkelen op gebied van decorbouw, licht, geluid, kostuums, visuals, productie en publicitaire vormgeving.”
Grieken
De voorstelling is gebaseerd op de ervaringen van Theo en zal herkenbaar zijn voor veel mensen. “Er is een wisselwerking tussen depressieve gevoelens en creativiteit”, vertelt Theo. “Als je je depressief voelt, kun je vaak geen woorden geven aan wat er in jou omgaat. Praten is goed, je zet dan dingen op een rij, maar het verlost je niet van die gevoelens. Creatief bezig zijn met bijvoorbeeld muziek brengt iets in je op gang en geeft ruimte aan wat er in je speelt. Dat is wél verlossend: het lucht op, je geeft er expressie aan. De kracht van die creativiteit maakt dat je er mee om kunt gaan.”
Wat wij depressie noemen, was bij de oude Grieken bekend als ‘melancholia’. Een veel mooiere naam, vindt Theo, want deze naam omvat veel méér dan ons woord depressie. Het omvat dat je een bepaalde gevoeligheid hebt. En het kan de drive zijn om iets te maken, er iets mee te doen. Het woord melancholisch wordt daarnaast veel minder negatief ervaren dan het woord depressie.
De titel Die Donker valt op, mensen zijn meteen alert: ‘er klopt iets niet’. Het is Zuid-Afrikaans voor ‘het donker’, de mensen zeggen daar ‘in die donker’. Joos vertelt: “De inhoud gaat over licht en donker. De toon is uitbundig, dynamisch, met moeilijke en indringende passages, maar niet té. Iemand die de voorstelling tijdens een doorloop zag, zei: ‘het raakt me wel, maar ik kom er licht uit’. Dus mensen hoeven niet bang te zijn dat het een hele deprimerende voorstelling is, integendeel.”
Licht op de bodem van de put
Theo: “Op de bodem van de put kan juist ook een schat liggen, dat is kunst. Kunst maken is een manier vinden om ermee te leven, om die donkere momenten door te maken, zelfs te omarmen”, zegt hij. “Muziek heeft mij gered. Als jongen van twaalf kwam ik bij de vriend van mijn oudste zus thuis en die had platen, hij draaide veel muziek. Ik wist meteen dat ik meer met muziek wilde. Ik voelde: ‘ik moét muziek maken, ik heb dat nodig’. Kort daarop heb ik een gitaar gekregen, muziek maken is voor mij bij uitstek het middel om mijn gevoel uit te drukken. Daarnaast heb ik veel inzicht gekregen door therapie. Ik kom uit een arbeidersmilieu en ging als enige uit het gezin met vier kinderen studeren, sociologie. Mijn vader zei: ‘ga een diploma halen, grijp je kans, wordt niet zoals ik een fabrieksarbeider'. Ik heb tijdens mijn studietijd meegedaan aan theater en veel muziek gemaakt. Maar van de studie werd ik niet gelukkig, ik liep klem door de ervaring dat de wereld van de sociologie niet bij me paste. Ik stopte na vier jaar met de studie en viel daarna in een diep gat. Je hebt geen structuur meer in je leven, hoort nergens meer bij, je doet niet meer mee. Ik trok me nog meer terug dan ik al deed, vermeed vrienden en gesprekken. Ik ging in mijn eentje wandelen. Na verloop van tijd had ik een droom: muziek maken die ertoe doet. Dát was het licht op de bodem van de put. Ik ging Stravinsky verbinden met popmuziek, vond mensen die mee wilden doen en richtte een band op: Bazooka. Ik ging naar het conservatorium. Na een jaar kreeg de vraag om muziek te schrijven voor het Ricciotti Ensemble, een orkest dat overal en voor iedereen symfonische muziek speelt, ook op straat. Ze brengen muziek naar de mensen toe met veel enthousiasme. Die vraag om voor hen te schrijven, tilde mij enorm op.”
Joos komt uit een muzikaal gezin en maakte al jong kennis met theater. Ze deed na school de opleiding diëtetiek, want thuis zeiden ze: “Ga een echt vak leren en doe de muziek maar als hobby.” Ze had succes in de muziek en op een gegeven moment was het niet meer te combineren met haar werk in de gezondheidszorg. Ze vertelt: “Ik wilde altijd al het theater in, heb zanglessen genomen en ben in Arnhem de opleiding gaan doen tot docent en regisseur. Ik ging eigen voorstellingen schrijven en regisseren en heb daarbij muziek en theater altijd gecombineerd. Een van mijn grote producties was in 1999 ‘De terugkeer van Don Quichot’ in de schouwburg van Nijmegen. Voor de muziek vroeg ik Theo erbij, zo is onze samenwerking begonnen.”
Inspiratiebron
Beiden benadrukken: “Depressiviteit mag niet meedoen in deze maatschappij, is stigmatiserend. Maar er zijn zóveel mensen die met depressie te maken hebben. 1 miljoen mensen in Nederland slikt pillen! Met deze voorstelling willen we zeggen: met donker valt te leven, het heeft aantrekkingskracht en het donker geeft je ook iets. Je wil dat donker, die put, niet in, maar het trekt aan je. Als je de donkerte dan in je kielzog neemt, ontdek je dat daar inspiratie ligt. Creativiteit kan helpen om stapjes te zetten om die bron aan te boren. Dát wil deze voorstelling laten zien op een mooie kleurige en herkenbare manier.”
www.diedonker.nl
Je kunt aan een (kosteloos) voorgesprek deelnemen als je tickets bestelt.
Foto's zijn niet rechtenvrij en blijven voorbehouden aan de fotograaf. Gebruik in overleg met de fotograaf.